Shahrizoda
Ma’nosi: Shahrizoda ismi forscha shahr (“shahar, yurt”) va zod (“tug‘ilgan, farzand”) so‘zlaridan kelib chiqib, “shaharning qizi” yoki “shaharda tug‘ilgan” degan ma’noni anglatadi. Ba’zi talqinlarda esa chehr (“nasl, kelib chiqish”) va ozod (“ozod, zodagon”) so‘zlaridan kelib, “zodagon naslga mansub ko‘rkam, chiroyli qomatli qiz” deb ham izohlanadi.
Kelib chiqishi: Fors-tojikcha ismlar
Etimologiyasi
Shahrizoda ismi forscha ildizlardan kelib chiqqan. Ikkita asosiy talqin mavjud:
“Zodagon nasl” — forscha چهر (chehr) “nasl, kelib chiqish” + آزاد (āzād) “erkin, zodagon” — ya’ni “zodagon naslga mansub qiz” degan ma’no mavjud.
“Shaharning qizi” — forscha شهر (shahr) “shahar” + زاد (zād) “farzand, tug‘ilgan” — ya’ni “shaharning qizi / shaharda tug‘ilgan qiz” degan ma’noni bildiradi.
Demak, manba va tadqiqotlarga qarab Shahrizoda (“Shahrazad”) nomi “shaharning qizi” yoki “zodagon naslga mansub qiz” tarzida talqin qilinadi.
Tarqalgan hududlari
Ism asosan fors tilidagi madaniyat ta’siridagi hududlarda keng tarqalgan: Eron, Tojikiston, Afg‘oniston, shuningdek Markaziy Osiyo, Turkiya va ba’zi arab va janubiy Osiyo mintaqalarida uchraydi. O‘zbeklarda adabiy-madaniy bog‘liqlik sabab qadrlanadi.
Adabiy kontekst (“Ming bir kecha” )
Shahrazad (forscha: شهرزاد) — “Ming bir kecha” (One Thousand and One Nights) asaridagi mashhur qahramon hisoblanadi. Rivoyatga ko‘ra, fors podshohi Shoh Shahriyor Hindiston bilan Xitoy oralig‘idagi bir orolda hukmronlik qiladi. U xotinining xiyonatini bilib qoladi va barcha ayollar sodiq emas, deb o‘ylab qoladi. Avval xotinini o‘ldiradi, so‘ngra har kuni yangi ayolga uylanib, tongda uni qatl qilishni odat qiladi. Vazirning aqlli qizi Shahrizoda bu yovuz odatni to‘xtatish rejasini tuzadi va Shoh Shahriyorning navbatdagi xotini bo‘lishga rozi bo‘ladi. U to‘y kechasidan boshlab har tun qiziqarli ertaklar aytadi, lekin tong otishidan oldin ertakning eng hayajonli joyida to‘xtaydi. Ertasi kuni davom etishi uchun Shoh Shahriyor uni o‘ldirmaslikka majbur bo‘ladi. Shu tariqa ming bir kecha davomida hikoyalar aytadi. Hikoyalar tugaganda esa Shahriyor va Shahrizodaning uchta o‘g‘il farzandlari dunyoga kelgan bo‘ladi. Oxir-oqibat Shahriyor Shahrazodning sadoqatiga ishona boshlaydi va ayollarga bo‘lgan nafrati yo‘qoladi.
Statistikasi
Rasmiy global statistik ma’lumot mavjud emas. Ismning ishlatilishi mintaqaviy va adabiy-madaniy omillarga bog‘liq. Fors-tili hududlarda va ularning madaniy doiralarida ko‘proq uchraydi, boshqa joylarda esa kamroq.
Shakllari
Shahrizod, Shahrzad, Shehrazad
Ko‘p so‘raladigan savollar
- Shahrizoda ismi qanday ma’noni anglatadi?
- Shahrizoda ismi qaysi tildan kelib chiqqan?
- Shahrizoda ismi Qur’onda tilga olinganmi?
- Shahrizoda ismini qo‘yish joizmi?
- Shahrizoda ismi bilan boshlangan boshqa ismlar
- Shahrizoda ismini tushda ko‘rish nimani anglatadi?
- Shahrizoda ismidagi mashhur insonlar kimlar?
- Shahrizoda ismini tanlashning afzalliklari nimada?
- Shahrizoda ismining original tilidagi yozilishi qanday?
- Shahrizoda ismli insonlar qanday fazilatlarga ega bo‘ladi?
- Shahrizoda ismining diniy yoki tarixiy ahamiyati nimada?