Özbek

Etimolojisi

Özbek isminin kökeni hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. İsmin kökeni, birçok tarihçi arasında tartışmalı bir konudur. İlk görüşe göre Özbek ismi, Türk halklarının efsanevi atası Oğuz Bey/Han/Kağan’ın isminden türemiş olup, zamanla Özbek adına dönüşmüştür. Diğer bir görüş ise bu ismin Altın Orda hükümdarı Özbek Han’ın (1282–1341) isminden geldiğini öne sürmektedir. Ancak bu görüş, birçok tarihçi tarafından kesin bir şekilde reddedilmektedir. Bunun temel sebebi, Özbek Han’dan önce de Özbek ismini taşıyan kişilerin yaşamış olmasıdır. Örneğin, Eldegizliler hanedanına mensup Özbek Muzaffer (1210–1225), Altın Orda hükümdarı Özbek Han’dan çok daha önce yaşamıştır. Genel olarak bu isim “öz” (kendi) + “bek” (bey, efendi) kelimelerinden oluşmakta olup, “kendine bey”, yani bağımsız, kendi kaderinin sahibi anlamına gelir. Ayrıca Orta Asya’da yaşayan Özbek milletinin adıdır.

Coğrafi dağılımı

Özbek ismi ağırlıklı olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırlarında görülmektedir. Her ne kadar Özbekistan’ın yerli halkı Özbek milletine mensup olsa da, bu isim bu bölgelerde neredeyse hiç kullanılmamaktadır. Bu makalenin yazarı ve Özbekistan’da yaşayan biri olarak, şahsen Özbek isminde birine hiç rastlamadım.

Anlamı

Bu isim, bağımsızlık, cesaret, özgürlük, milli gurur ve kimlik bilinci gibi kavramları içinde barındırır. Çocuğuna Özbek ismini veren kişi, şüphesiz halkının geleneklerine ve tarihine bağlılığıyla öne çıkar.

İstatistikler

Özbekistan ve yakın bölgelerde bu isim nispeten nadir görülse de, tarihî ve sembolik bir öneme sahip olup bağımsızlık ve milli kimliğin simgesi olarak önemli bir yer tutar. İnternetteki bazı gayriresmî bilgilere göre, Türkiye’de bu isme sahip yaklaşık 1000 kişi bulunmaktadır ve bunların hiçbiri günümüz Özbek milleti ile herhangi bir bağa sahip değildir.

Varyantları

Özbekhan, Özbeg